طبق نظریه ذینفعان ، کارکنان به عنوان نیروی انسانی شرکت یکی از مهم ترین ذینفعان شرکت محسوب می شوند. کارکنان با کار و تلاش خود سودآوری وثروت را برای سهامداران شرکت فراهم می آورند. بنابراین تامین منافع و رفاه آن از وظایف اصلی مدیران شرکت در راستای مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت است. توجه به منابع انسانی از این جهت دارای اهمیت است که آن عاملی مهم در ایجاد رقابت و در نتیجه سودآوری شرکت است. مطالعات نشان داده اند شرکت هایی که رفاه بیشتری برای کارکنان خود فراهم می آورند، بهره وری کارکنان و در نتیجه مزیت رقابتی بالاتری دارند. این موضوع باعث می شود تا ثروت سهامداران نیز افزایش یابد(ریاضی وهمکاران ،1403).

در جهان رو به پیشرفت امروز، منابع انسانی سهم به سزایی در رشد و توسعه سازمان ها و بالطبع جوامع بر عهده دارد.حسابداری منابع انسانی تلاش می کند تا کیفیت های نامحدودی را که افراد برای یک کسب و کار می آورند، تعیین کند. منابع انسانی به لحاظ تاریخی ثابت کرده است که حسابداران و اقتصاددانان برای ارزیابی این سرمایه مشکل دارند. لذا درک روشنی از این زمینه حسابداری ضروری است. زیرا کسب و کار به طور فزایندهای وابسته به دانش و توانایی های کارمندان در عصر اطلاعات می باشد. بعضی گروهها حسابداری منابع انسانی را به عنوان آنچه مردم از یادگیری، تجربه و مهارت دارند، در نظر می گیرند  در حالی که گروه دیگری آن را به عنوان توانایی انسانی تعریف می کند که به طور مستقیم با کارهای دیگر مرتبط می باشد لذا ارزش منابع انسانی و توانمندی آن به عنوان یکی از دارایی های اصلی سازمانها تلقی می شود. الزامات و محورهای توسعه، جهان مبتنی بر اقتصاد جامعه بشری را به وجود آورده است. در این اقتصاد برخلاف گذشته دانش در تولید ثروت نقش غالب دارد. رشد و توسعه دانش با توانمندی منابع انسانی شکل می گیرد و ارزش گذاری، سنجش دارایی های انسانی و گزارش گری آن در چارچوب حسابداری منابع انسانی تعریف شده است(احتشامی نسب وهمکاران،1402).

حسابداری منابع انسانی(HRA)داده های مربوط به منابع انسانی و انتقال این اطلاعات به اشخاص علاقه مند است. مزایای عمده این حسابداری این است که باعث ایجاد تصمیم گیری مدیریتی مؤثر، کیفیت مدیریت، جلوگیری از سوء استفاده از منابع انسانی، افزایش بهره وری دارایی انسان، بهبود روحیه، رضایت شغلی، ارزیابی عملکرد، انگیزه و خلاقیت و غیره می شود تا اطمینان حاصل شود. رشد و توسعه سازمانی و کارآیی افراد به صورت صحیح افزایش یافته باشد. بدون منابع انسانی، منابع دیگر نمی توانند از نظر عملیاتی موثر باشند. متغیرهای رفتاری انسانی، مانند وفاداری گروهی، مهارت، انگیزه، کیفیت و ظرفیت برای تعامل موثر، همکاری، ارتباطات و تصمیم گیری، سلامت اصلی سازمان را نشان می دهد. افراد، مواد، ماشین آلات، پول و روشها منابع مورد نیاز یک سازمان هستند. این منابع به طور کلی به دو نوع مانند منابع انسانی و فیزیکی طبقه بندی می شوند. افراد که به عنوان منابع انسانی شناخته می شوند، منابع متحرک محسوب می شوند. سایر موارد، یعنی مواد، ماشین آلات، پول و روشها منابع بی جان یا فیزیکی محسوب میشوند(بنسل و شارما  ،2019).

سرمایه ی انسانی به دانش، شایستگی، مهارت و سایر ویژگی های فردی یا گروهی که در طول زندگی کسب می شود و برای تولید خدمت، کالا یا ایده های تجاری به کار می رود، گفته میشود. در این راستا، مباحثی تحت عنوان سرمایه های انسانی، سرمایه های اجتماعی، گزارشگری و حسابداری سرمایه ی انسانی نیز، قابل طرح ریزی هستند. سرمایه ی انسانی در واقع، سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی جهت افزایش بازدهی آن ها است؛ به طوری که این هزینه ها با هدف بهره برداری درآینده انجام خواهدشد. امروزه، سرمایه ی انسانی عامل کلیدی در بازارگرایی و سودآوری به شمار می رود. با توجه به گسترش رقابت بین سازمان ها و افزایش اهمیت موفقیت آن ها در این عرصه، سازمان ها را به سوی استفاده ی یکی از مهم ترین منابع خود، سرمایه ی انسانی سوق داده است. دانش، به عنوان مهم ترین سرمایه، جایگزین سرمایه های مادی به ویژه در محیط رقابتی و فن آوری شده است. لذا، مفهوم سرمایه ی انسانی، کاربردی مهم و گسترده یافته است.

امروزه، مسائل جوامل و سازمان ها از ابعاد ملی و منطقه ای فراتر رفته و با روند رو به رشد جهانی شدن مرتبط شده است. الگوی جدید بی مرزی به آرامی، جای الگوی مرزگستری را گرفته است؛ جهانی شدن در همه ی ابعاد، از جمله در «منابع انسانی» ، انقلاب دیجیتالی، رقابت شدید و شتابان بین المللی و سایر تحولات و روندها، از چالش-های تعیین کننده در دنیای جدید هستند. یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین چالش ها برای جوامع و سازمان ها، منابع انسانی و مدیریت آن است. در وضعیت رقابتی شدید، منابع انسانی یکی از موانع بنیادی اثرگذار است که می تواند جوامع و سازمان ها را در موقعیت رقابتی قراردهد و در صورت مدیریت درست این منابع، «مزیت رقابتی»  ایجاد کند. سازمان های آشنا به جایگاه، نقش و اهمیت منابع انسانی، در تلاش دائمی برای دست یابی به راه کارهای اثربخش برای استفاده ی درست از منابع انسانی (رویکرد نوین به مدیریت منابع انسانی) هستند؛ از ضرورت های اولیه در مدیریت منابع انسانی، داشتن اطلاعات درست، مناسب و متناسب است که در اختیار کارشناسان منابع انسانی قرار داشته باشد. لازمه ی دیگر در این زمینه، برخورداری از سیستم جامع اطلاعات منابع انسانی است. 

2-2- مبانی نظری حسابداری منابع انسانی

امروزه، فرآیندهای منابع انسانی بسیار با اهمیت است؛ زیرا سازمان ها و مدیران مشتاق هستند که زمینه ی بهبود کارآمدی مدیریتی، کاهش فرسایش منابع و ارتقاء هویت و عملکرد سازمانی را فراهم آورند (چانگ و همکاران ، 2016). هدف از سرمایه گذاری بر منابع انسانی، افزایش بازدهی آن ها و بهره برداری در آینده است (بورد ، 2004). کوهن  (2012)، سرمایه ی انسانی را مهم-ترین و برجسته ترین سرمایه عنوان می کند؛ سرمایه ی فیزیکی، به تنهایی و بدون کارکنان ماهر، نمی تواند به رشد سازمان بیانجامد. هم چنین، مدیریت سرمایه ی انسانی سازمان، از مهم ترین موانع موفقیت در زمینه ی اقتصادی، نوآوری، کارآفرینی و پایداری منابع انسانی است (سوتینی و همکاران ، 2015). در حال حاضر، منابع انسانی دانش گر به عنوان مهم ترین قابلیت سازمان در کسب مزیت رقابتی و هم چنین، عمده ترین دارایی نامشهود قلمداد شده و و اعتقاد بر آن است که باید کارکنان را پایه و اساس بهبود کیفیت و بهره وری کلیه ی فرآیندهای سازمانی دانسته و آن ها را مبنای اصلی فرآیند افزایش کارایی و اثربخشی و هم چنین، با ارزش ترین سرمایه و کلید طلایی رقابت قلمداد کرد (ایگان ، 2005). از این روی، سازمان-های پیش رو، تلاش دارند تا با جذب، پرورش، نگه داشت و به-کارگیری نیروهای دانش گر و زبده، مزیت رقابتی امروز و فردای خود را تضمین کنند (بارن ، 2002). لذا، در اقتصاد دانش محور امروز، منابع انسانی مهم ترین دارایی هر سازمان است که می تواند نقش قابل ملاحظه ای در بهره-وری داشته باشد (چاندرا ، 2010). 

موفقیت یا شکست هر سازمانی، تا حد زیادی بستگی به افراد آن سازمان دارد و سازمان هایی می توانند پایدار بمانند که با توجه به تغییرات مداوم دنیای کنونی و دانش محوربودن اقتصاد؛ اولاً از اهمیت منابع انسانی و نقش آن آگاهی باشند که این منابع می توانند در انعطاف سازمان با شرایط محیطی، نقش مؤثری را ایفا کنند و ثانیاً تدابیر مدیریتی مناسبی را برای استفاده ی مؤثر و کارآمد از این منابع به کار گیرید (بسی و ممرر ، 2005؛ به نقل از طبرسا و محمدی، 1387). اما امروزه، این حقیقت پذیرفته شده است که سنجش نیروی انسانی یک سازمان و تأثیر آن برای کسب اهداف، مهم ترین روش کنترل و نظارت است و صاحب نظران، در پاسخ به این که مخارج به-عمل آمده، باید جزء اقلام هزینه ای محاسبه گردد یا می-توان آن را به عنوان یک دارایی ارزیابی نمود، معتقدند که مفاهیم اداره ی منابع انسانی را باید در رابطه ی با فعالیت ها و نتایج بر اساس سود، هزینه، فروش، تولید، ستاده و برنامه های عملکرد ارزیابی کرد (سیدجوادین، 1383).

در وضعیت دنیای امروز که تغییرات متنوع، ویژگی شاخص آن است؛ رقابت، شتاب بیش تری به خود گرفته است و مدیریت سرمایه ی انسانی و حوزه های مربوطه، به این واقعیت تأکید دارند که در فضای اقتصادی جدید جهانی، دست یابی به مزیت رقابتی پایدار، منوط به ظرفیت و توانایی سازمان در توسعه و استفاده ی صحیح از منابع مبتنی بر دانش سازمان است (رحمانی و عارف منش، 1396). یکی از مهم ترین مشکلات سیستم های حسابداری سنتی، ناتوانی آن ها در سنجش و اندازه گیری سرمایه های انسانی سازمان است؛ زیرا حسابداری مالی سنتی، قادر به محاسبه ی ارزرش واقعی سازمان ها نبوده و صرفاً به اندازه گیری ترازنامه ی مالی و دارایی های ملموس اکتفا می کند؛ به همین دلیل، تمایل به سنجش و لحاظ کردن ارزش واقعی دارایی های نامشهود فکری و انسانی در صورت های مالی سازمان ها بیش از پیش گسترش یافته است (ولنکر پهوجا ، 2019). 

در سال های اخیر، محیط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تغییرات زیادی پیدا کرده است که سطح بالاتری از جهانی شدن و رقابت فزاینده تری را سبب شد. شرکت ها به طور فزاینده ای قدرتمند شدند و مشکلات ادعای مسئولیت رو به افزایش رفت؛ شرکت ها، اهمیت بیشتری برای یک پارچه کردن مسئولیت اجتماعی دادند؛ انتظارات مشتری در مورد کیفیت محصول و حفاظت محیطی توسط تولیدکنندگان افزایش یافت؛ اما امروزه، جوامع در یک بحران اقتصادی غیرقابل باور قرار دارند که این موضوع دیر یا زود، به پایان خواهدرسید. از این رو، شناخت این که سرمایه گذاری در سرمایه ی انسانی چه نقشی را برای حل این معضل ایفا می-کند، بسیار مهم است. در یک اقتصاد مبتنی بر دانش، مردم به عنوان محافظین و نگه دارندگان دانش هستند که با ارزش ترین دارایی یک سازمان هستند (نیکولاسکو ، 2005). در اقتصاد دانش ، سازمان های معمولی در حال توسعه وجود دارند که سازمان های دانش یا شناختی- متمرکز ، نامیده می شوند. اصطلاح «دانش- متمرکز» ، برای سازمان هایی به کار می رود که در آن ها، نقش دانش دارای اهمیت بیش تری نسبت به سایر ورودی ها است و سرمایه ی انسانی بر انواع دیگر سرمایه ها غلبه دارد (ریاضی  و همکاران، 2020). برای دانش، دو بعد ویژه ی انسانی و اقتصادی وجود دارد؛ در سطح شرکت، دانش در نیروی کار (سرمایه ی انسانی) در مورد نیازها و ترجیحات مشتری ها (سرمایه ی مشتری) در محصولات، فرآیندها، قابلیت ها و سیستم های شان (سرمایه ی ساختاری) است. در نتیجه، ارزش دارایی های دانش می تواند به طور قابل توجهی فراتر از ارزش دارایی های مشهود برود. ارزیابی های شرکت هایی مانند مایکروسافت در این زمینه، گویای صحت این مطلب است (منبع پیشین).

2-1 مقدمه

2-2 مبانی نظری تحقیق

1-2-2 روند تحولات حسابداری

2-2-2 چالش سازمان در منابع سرمایه ای

3-2-2 منابع انسانی؛ عنصر ضروری در سازمان

4-2-2 شاخصه های حسابداری سرمایه ی انسانی

5-2-2 حسابداری منابع انسانی

6-2-2 اجزای حسابداری منابع انسانی

7-2-2 عوامل اصلی حسابداری اجتماعی

8-2-2 انواع دارایی های انسانی

9-2-2 هزینه های منابع انسانی

10-2-2 روش های ارزیابی دارایی های انسانی

11-2-2 اهداف حسابداری منابع انسانی

12-2-2 دلایل توسعه، مزایا و محدودیت های حسابداری منابع انسانی

13-2-2 دلایل عدم انعکاس سرمایه ی انسانی در صورت های مالی

14-2-2 نظام های توسعه ی منابع انسانی

15-2-2 ماهیت استقرار سیستم حسابداری منابع انسانی

16-2-2 عوامل مؤثر در عدم پیاده سازی حسابداری منابع انسانی

17-2-2 انواع سیستم های حسابداری منابع انسانی

18-2-2 روش های اندازه گیری ارزش منابع انسانی

1-18-2-2 بهایابی منابع انسانی

2-18-2-2 ارزش گذاری منابع انسانی

19-2-2 پیاده سازی حسابداری منابع انسانی

20-2-2 مدل ها و روش های حسابداری منابع انسانی

21-2-2 معیارهای اندازه گیری سرمایه ی انسانی

22-2-2 چالش های ارزش گذاری منابع انسانی

2-22-2-1- سرمایه ی فکری

2-22-2-2- مخارج مشمول سرمایه ای.

2-3- اهمیت وضرورت مطالعه حسابداری منابع انسانی

2-4- پیشینه تحقیقات انجام شده در مورد موضوع حسابداری منابع انسانی

2-4-1- پیشینه داخلی تحقیقات انجام شده حسابداری منابع انسانی1403-1402

2-4-2 پیشینه خارجی تحقیقات انجام شده حسابداری منابع انسانی2023-2022

منابع .......