بعد از جنگ جهانی دوم، توسعه با مفهوم رشد اقتصادی یا رشد کمی مترادف شد. اما هم زمان با انتقاد به برداشت از این مفهوم علاوه بر رشد اقتصادی، ارتقای کیفیت زندگی انسان ها در مفهوم توسعه مد نظر قرار گرفت(عنبری، 1390:15). بنابراین، مفهوم توسعه به عنوان تحولی که تمامی جنبه های زندگی بشری -اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی- را در برمی گیرد، مورد قبول اکثریت قریب به اتفاق صاحب نظران حوزه های مختلف قرار گرفت. مفهوم توسعه از قوه به فعل رسیدن هماهنگ توانایی های گوناگون جامعه را نشان میدهد و متکی بر رهیافتی نظاموار از جامعه است. در این حالت بهترین وضعیت برای یک جامعه آن است که ابعاد گوناگون نظام اجتماعی هماهنگ با هم رشد یابند، که به آن توسعه همه جانبه اطلاق می-شود(هانتینگتون، 1379).

اغلب صاحبنظران دهه های اخیر توسعه معتقدند «توسعه»، نوعی از تحول تاریخی ـ اجتماعی است که همهی جنبه های زندگی انسانی را در بر میگیرد. توسعه را میتوان فرایندی پیچیده در نظر گرفت که طی آن جامعه از یک دوره تاریخی یا از یک وضعیت خاص، به دورهای دیگر و و ضعیتی دیگر منتقل میشود. توسعه، فرایندی کیفی و چندوجهی است که ابعاد مختلفی از زندگی اجتماعی را شامل میشود. امروزه شاخصهای توسعه محدود به نرخ تولید ناخالص داخلی و شاخصهای متعارف اقتصادی امثال آن نیست. بلکه شاخصهای آموزشی، فرهنگی و کیفی تازهای در این رابطه مطرح شده است. توسعه فرهنگی، توسعه اقتصادی، اجتماعی، انسانی، بهداشتی و آموزشی، انواع دیگری از توسعه هستند که در رویکردهای اخیر توسعهای در مورد آن مباحثی مطرح شده است و سازمان ملل به عنوان بانی جهانی توسعه، در ارزیابی سالانه ی خود از توسعه کشورها، این شاخصها را مد نظر قرار میدهد. مطابق یک تعریف، توسعه در لغت به معنای رشد تدریجی در جهت پیشرفته ترشدن، قدرتمندتر شدن و حتی بزرگترشدن است (فرهنگ لغات آکسفورد, ۲۰۰۱).

چند وجهی بودن توسعه

توسعه فرهنگی

رویکردها و پارادایم های نظری توسعه

توسعه به مثابه ی توانمندی انسانی 

میدان فرهنگی

منابع