روشنفکر و روشنفکری دینی از جمله مقولاتی است که تاریخ معاصر ایران را همواره به چالش طلبیده است، بومی نبودن این پدیده نوین از یکسو و ابهام در تعریف، ریشه و پیشینه آن از سوی دیگر بستری مناسب برای اظهارنظرها و قضاوتهای عجولانه و ناشیانه در تایید یا رد آن فراهم آورده است. بی شک هیچ جامعه و ملتی در پیمودن مراحل رشد و شکوفایی از گفت و گوی منطقی و عقلانی با پدیده های نو و ابتکارات نوین بی نیاز نیست.

بدست دادن تعریفی از روشنفکر که بیشتر کسان از آن راضی باشند وظیفه ی بسیار دشواری است. به پیروی از سقراط و افلاطون می توان روشنفکران را وجدان خرده گیر هر جامعه ای دانست. نیاز به جست و جوی حقیقت و تفاوت گذاشتن میان دانایی و باور، در گرو وجود گروهی است که با چشمان یک فرد بیگانه به چیزها بنگرند. ماکس وبر روشنفکران را گروهی می داند که «به علت ویژگیشان دسترسی خاصی به دستاوردهای معینی دارند، که ارزشهای فرهنگی تلقی می شود، و بنابراین رهبری یک « جامعه ی فرهنگی» را به دست می آورند». مانهایم نیز روشنفکران را کسانی می داند که به ارزشهای نهایی می پردازند و در یک جهان بی قیدتر زندگی می کنند. الوین گولدنر روشنفکران را « یک جماعت گفتاری » می داند که یک فرهنگ گفتمان انتقادی را رواج می دهد.

فهرست مطالب: