زورخانه ها
و
ضرورت بازشناسی هويت فرهنگی و
تعلقات اجتماعی
در محله های شهری
مقدمه
ورزش عرصه فعاليت های الگومند، ساختارهای(هنجارهای)
اجتماعی و روابط ميان نهادی (Inter Institutional) است. زورخانه ها در طول تاريخ،
مؤثرترين نهادهای اجتماعی و فرهنگ ايرانی بوده اند. زورخانه در دوران پر فراز و
نشيب تاريخ ايران در رهبری نهضت های آزادی خواهی و ترويج فرهنگ، فتوت و جوانمردی
نقش مهمی را در تربيت مردم بر عهده داشته است. نهاد زورخانه با کارکرد اجتماعی
خود، نقش با اهميتی را در حفظ هويت فرهنگی، يکپارچگی و ايجاد مشترکات فرهنگی محله
ها و به تبع آن شهرها ايفا کرده است.
در اين مقاله سعی شده، به نقش زورخانه در بازشناسی
هويت فرهنگی و تعلقات اجتماعی محله (به عنوان پايه و بنيان اجتماع شهروندی)
پرداخته شود. لازم است در طراحی مبانی، الگوها و روش های توسعة محله ای، به
زورخانه ها به مثابة چشم انداز توسعه پايدار شهری، توانمند سازی و افزايش ظرفيت ها
و ارتقای کيفيت زندگی شهروندی نگاه ويژه ای شود. ضروری است که مديريت شهری با عزمی
ملی نقش مهم تری را در اين زمينه ايفا کند. اين مقاله با توصيف واقعيت های موجود،
بر اساس مطالعات اسنادی به بررسی و طرح سوالاتی چون نقش زورخانه ها در بازشناسی
هويت فرهنگی و تعلقات اجتماعی، حفظ و احيای مناسبت ها، آيين ها و ميراث فرهنگی و
باز توليد سرمايه های فرهنگی در محله های
شهری می پردازد.
ورزش، واقعيتی اجتماعی
پويايي گروهی، نيل به هدف از طريق سازمان (نهاد) های
اجتماعی، خرده فرهنگ ها، فرايند رفتاری، پيوستگی اجتماعی، نابرابری ساخت يافته،
جامعه پذيری و شبکه های سازمانی از مؤلفه های جامعه شناختی هستند که می توان در
محيط های ورزشی به مطالعه آنها پرداخت. پيش فرض اين نگرش اين است که ساختار يا
اشکال رفتار و تعامل موجود در محيط های ورزشی شبيه رفتار و تعامل موجود در ساير
زمينه های اجتماعی هستند. به عبارت ديگر، ورزش همانند ديگر نهادها، جهان کوچکی از
جامعه و محصول يک واقعيت اجتماعی و منحصر به فرد است. ورزش دارای آن رمز، احساس غم
همراه با شادی، فکر کردن به حوادث، تثبيت فرهنگی انگيزه های آرمانی است. شايد هيچ
فعاليت ديگری چنين تناقض آميز، امری جدی به امری غير جدی، تفريح و نشاط را با شدت
و قوت و امر ايدئولوژيکی را با امر ساختاری ترکيب نمی کند. در اين راستا بازی ها و
ورزش های سنتی
(Games and Traditional Sports, Play) و بازی های بومی و محلی (Native) از زمان های گذشته، به عنوان وسيله ای در ايجاد انگيزة حرکت،
تلاش برای آمادگی جسمانی و لذت بردن از تفريحات، زمينه مناسبی را جهت گسترش سلامتی
افراد در گروه های سنی مختلف مردم فراهم کرده است.
انقلاب صنعتی و تغييرات الگوها
انقلاب صنعتی علاوه بر تغييرات بسيار در زندگی مردم،
موجب افزايش سريع نظام های ارتباطی جديد شد. در دوران جديد، ايجاد هماهنگی و تلاش
برای رسيدن به استانداردهای بين المللی در زمينه های مختلف و ارائه خدمات و مراقبت
های سلامتی و ورزشی به عنوان يک نياز اساسی، ملموس و محسوس می شود. مجموعه اين
تغييرات، الگوها و روش های توسعه محله ای، بازی ها و ورزش های سنتی را نيز تحت تأثير خود قرار
داده است. (1)
با ورود ورزش های جديد که عمدتاً مبدأ و منشا آن
کشورهای غربی بود، بازی های جديدی که از پوشش وسيع رسانه ای – به ويژه برنامه بازی
های المپيک- برخوردار بودند، ورزش های سنتی را در سايه قرار دادند. (2)
در ايران نيز ساختار سنتی جامعه بر اساس الگوهای
غربی از سال 1300 به بعد تغيير يافت و موجب گسستگی سنت پهلوانی شد. (ميراث پهلوانی
صفحه 28). در اين راستا ورزش زورخانه ای نيز در
دهه های گذشته مورد هجوم ورزش های جديد و بين المللی قرار گرفت. به ويژه از
جهت سخت افزاری دارا بودن محيطی مناسب و جذاب و نرم افزاری، داشتن مقرراتی کارآمد،
برنامه ريزی، مديريت و ساختاری مناسب، اداری و اجرايي را با مشکل رو به رو کرد. به
طوری که ورزش های زورخانه ای در رقابت با ورزش های جديد از توانايي کمتری برخوردار
شد؛ در نتيجه بسياری از زورخانه های قديمی در معرض زوال قرار گرفتند و برخی از آن
ها تغيير کاربری يافتند. (پژوهش بررسی زورخانه های تهران).
بر
اساس اين پژوهش – که در سال 1354 انجام شده است- بيشتر زورخانه های عمومی تهران
مالکيت استيجاری داشته و به طور کلی بيش از 70 درصد ساختمان زورخانه های تهران،
قديمی و فرسوده بوده و احتياج به بازسازی اساسی داشته اند. آمارها نشان می دهند
بسياری از اين خانه های فرهنگ و نيرومندی محلات، به جهت عدم حمايت های لازم سخت
افزاری و نرم افزاری، موفق به جذب مخاطب نشده اند. فقدان يک نظام حمايتی و نظارتی
و منابع مالی که در اختيار مديران و مرشدان باشد، امکان برنامه ريزی و اداره
کارآمد زورخانه ها را فراهم نکرد و زورخانه ها دچار رکود شده يا در معرض تعطيلی
قرار گرفتند. مختاری در کتاب ميراث پهلوانی می نويسد: ((از سال 1324 که کشتی
پهلوانی به ميدان می رود، گود زورخانه از پهلوان خالی می شود. زورخانه اصلی ترين
پشتيبان و مهم ترين محرک اقتصادی خو يعنی پهلوان و مجموعة مناسبات پيوسته به
پهلوان را از دست می دهد. از اين پس زورخانه داران حرفه ای (ورزشکاران گمنام و
علاقه مند) و مرشدان هستند که زورخانه داری می کنند
پشتیبانی 24 ساعته :
09909994252
برچسب ها:
زورخانه