رويكردي اجتماعي به مطالعه ي ورزش

نياز ورزش به پيوند با علوم اجتماعي

گرايش فزاينده به ورزش باعث پيدايش مسائل و موضوعاتي شده است كه ذاتاً ماهيت اجتماعي دارند. از آن جا كه نيازهاي حقيقي مردم، در واقع از لابلاي شرايط اجتماعي و اقتصادي سرچشمه مي گيرد و اين امر بويژه در پي دگرگوني هاي ناشي از رهيافتهاي تغيير اجتماعي ،عوامل انتقال فرهنگي ،پيشرفت شگفت انگيز فناوري و تكامل شيوه هاي اطلاع رساني نمايان تر است، از طرف ديگر، شكي نيست كه ميان ورزش و نيروهاي گوناگون اجتماعي تأثيرات متقابلي وجود دارد ؛بنابراين مسئولان ورزش و تربيت بدني منطقه بايد ابعاد اجتماعي -فرهنگي ورزش را بفهمند و نقشها و تأثيرهاي حياتي اين پديده را درك كنند .همچنين ،بايد بكوشند تا با تقويت نظام تربيت بدني و ورزش ،به سان يك نظام اجتماعي -فرهنگي مهم، معيارها و ملاكهاي نويني را وضع كنند كه بتواند پاسخگوي نيازهاي كنوني و آينده ي مردم باشد؛ زيرا ماهيت اجتماعي -فرهنگي ما را وا مي دارد تا ميان ورزش و شاخه هاي گوناگون علوم اجتماعي پيوند دهيم و مفاهيمي را وضع كنيم كه از طريق پي ريزي مباني نظامهاي فرعي نو مانند «جامعه شناسي ورزش»،زمينه اين پيوند و ارتباط فراهم شود ،به گونه اي كه اين مباحث و نظامهاي فرعي تمامي مسائل اجتماعي و فرهنگي ورزش را تحت پوشش قرار دهد.

طبيعت اجتماعي ورزش

طبيعت اجتماعي ورزش و فعاليت بدني ،با تمام وجود، خود را به عنوان يك نمود بارز اجتماعي ،هم بر پژوهشگران اجتماعي ،هم بر عامل تحقيقي در زمينه ي تربيت بدني و ورزش ،تحميل مي كند.

ورزش پديده اي اجتماعي -فرهنگي است كه پيوندي اندام وار با مجموعه ي نهادها و ساختارهاي اجتماعي دارد: بدين معنا كه دستاوردهاي ورزش و فعاليتهاي آن ،بطور كلي يك شاخص عمومي است. از يك سو، مي توان از طريق آن درباره ي سطح پيشرفت اجتماعي و فرهنگي يك جامعه وابسته است.به همين دليل ،تحليل نهايي شرايط اقتصادي ،اجتماعي ،فرهنگي و حجم و ميزان هماهنگي اجتماعي موجود ميان اين شرايط - از رهگذر شماري از روابط غير مستقيم است كه تعيين مي كند ورزش تا چه اندازه مي تواند پيشرفت كند و تا چه حد مي تواند واپس رود.

انديشمند و كارشناس روسي علوم ورزشي ،ماتوييف(Matveyev)بر همين مسأله تأكيد               مي ورزد.او معتقد است نتايج تحليلهاي آماري - اجتماعي بر اين گواهي مي دهد كه دستاوردهاي ورزشي المپيك (به مثابه ي عاليترين و پيشرفته ترين دستاوردهاي ورزشي )ارتباط زيادي با شاخصهاي موجود اجتماعي انسان دارد ، شاخصهايي مانند:

-درآمد ملي و ميانگين در‌آمد سرانه ؛

« زيرا ورزش نيازمند تسهيلات و پول و سرمايه است كه در راه آن هزينه شود».

-كالريهاي غذايي براي يك فرد عادي؛

« چرا كه تغذيه ي خوب و مناسب ،جوهره ي اصلي ارتقاي ورزشي است».

-        ميانگين عمر فرد؛

«  زيرا اين امر ،شاخص سطح آگاهي بهداشتي و نيز ميزان خدماتي است كه فرد در اين زمينه دريافت  مي كند؛چرا كه بهداشت و سلامتي شالوده ي پيشرفت ورزشي است».

-        ميانگين بيسوادان جامعه؛

«  زيرا ورزش نوين بر پايه ي شناخت و دانش استوار است و سهولت دستيابي به اطلاعات ،پايه پيشرفت در ورزش مي باشد».

نگرش علمي به پديده ي ورزش تنها از رهگذر علوم طبيعي ،مانند بيومكانيك ،بيوشيمي ،فيزيولوژي و غيره صورت نمي گيرد.بلكه بايد از علوم اجتماعي نيز،بويژه در هنگام بررسي ابعاد و جنبه هاي انساني ورزش و موضوعات آن كمك گرفت؛زيرا ورزش يكي از گونه هاي برجسته ي فعاليت انسان است كه تنها از رهگذر افراد و گروهها و چارچوبهاي اجتماعي ،با همه درونمايه ها و بروندادهاي آن ،زمينه پيدايش مي يابد.

از وقتي كه ورزش به نظامها و نهادهاي جامعه راه يافت و مفهوم اجتماعي به خود گرفت؛مضامين فعاليت ورزشي فرد،جز از طريق نهادها و نظامهاي اجتماعي ذي ربط،معنايي به دست نمي دهد؛چرا كه تفسير نظري پديده ي ورزش و كوشش در جهت نهادينه كردن آن ،تنها از خلال چارچوب اجتماعي-فرهنگي آن امكان پذير است.

چارچوب اجتماعي ورزش مي تواند ميان ورزش ،به عنوان ارزشها و خصلتهايي اجتماعي ،و گرايشها و آرمانها و انتظارات جامعه هماهنگي به وجود آورد و عملكرد و دستاوردهاي ورزشي را در پرتو ارزشهاي اجتماعي ،فرهنگي و عقيدتي تفسير و تبيين كند؛زيرا چارچوب اجتماعي ورزش در سراسر تاريخ بشر همواره گسترش پيدا كرده است ؛هيچ عصري از اعصار و هيچ فرهنگي از فرهنگهاي بشر را ،هر چند در ابتدايي ترين چهره ي آن ،نمي توان يافت كه ورزش به گونه اي در آن وجود نداشته باشد.

با رشد و گسترش چارچوب اجتماعي ورزش ،اين امكان فراهم آمده است تا تفسيرهاي مهم و متناسبي از ورزش به دست داده شود:ورزش براي تفريح ،ورزش براي سلامت بيشتر،ورزش به هدف كسب آمادگي جنگي و دفاعي ، ورزش به عنوان عنصري فرهنگي ،يا به عنوان تفسيري ديني يا اسطوره اي و ...