بسمـه تعـالــي


موضوع:
نظريه نقطه تثبيت




بيان مسئله :
همه ما چه مرد و چه زن قطعا گاهگاهي با مساله وزن و تغييرات آن برخورد
داشته ايم . و حتي ـ به ويژه در دوره نوجواني و جواني ـ در اين باره متحمل هزينه هاي هنگفتي شده ايم . هر چند كه مساله وزن ، چاقي و لاغري مساله اي تازه در جامعه بشري نيست اما تغييرات فرهنگي جديد ، رسانه ها ، مدها و… همگي سبب حساسيت مردم در اين باره شده است . فرهنگ جديد با تاكيدي كه برلاغري و زيبايي اندام دارد . و با بهره گرفتن از ابزارهايي چون رسانه ها بويژه تلويزيون و سالن هاي مد و آكتورهاي سينما و غيره توانسته است تاثير فراواني بر تفكر بشر امروزي گذاشته و او را بيش از پيش نسبت به وزن بدن و وضعيت ظاهري خود حساس نمايد. حتي گاهي اهل علم نيز دراين جريان تاثير داشته اند مثلا تاكيد زياد پزشكان و پژوهشگران بر اينكه چاقي و اضافه وزن سبب بسياري از بيماريهاي قلبي ـ عروقي ، ديابت و… مي گردد ، در اين مورد چندان بي تاثير نبوده است. البته رابطه چاقي و بيماريهاي مختلف بوسيله بسياري از پژوهش ها مورد اثبات قرار گرفته است ، اما مساله اين است كه توجه عادي با توجه بيمار گونه و حساسيت بيش از حد متفاوت است . بر اثر همين حساسيت هاي بي مورد است كه بيماريهاي رواني با عنوان اختلالات خوردن ( Bulimia , Anorexicuu) به وجود مي آيند.
گرد آورنده اين مبحث بخاطر اهميتي كه اين مساله در جامعه كنوني ما پيدا كرده است و نوجوانان و جوانان به ويژه دختران وقت و انرژي و هزينه زيادي را صرف رسيدگي به آن مي كنند ، بر آن شد كه درباره پايه و اساس اين مساله ( وزن و تغييرات آن ) كه به نظريه نقطه تثبيت (Set point theory) معروف شده است ، اطلاعاتي كسب نمايد .
ادبيات پژوهش :
هر چند كه كتابهاي بسياري در زمينه فربهي ، لاغري و اختلالات خوردن ( بي اشتهايي و پرخوري عصبي ) مطالب زيادي آورده اند ، اما درمورد پايه و اساس اين تغييرات يعني نظريه نقطه تثبيت (Set point theory) دركمتر كتابي به طور مستقيم اشاره شده است ، بنابراين در بخش ادبيات پژوهش ، مطالبي كه تلويحا به اين موضوع اشاره داشته نيز آورده شده و كمتر به حيطه خود اختلالات خوردن پرداخته شده است .
يكي از كتابهايي كه به طور مستقيم به نظريه نقطه تثبيت اشاره كرده است كتاب روانشناسي مرضي تحولي دكتر دادستان ( جلد دوم ) است كه در بخشي تحت عنوان عوامل زيست شناختي عمل هيپوتالاموس را ايجاد كننده نقطه تعادل وزن مي داند . در اين بخش چنين آمده است :
« در دهه هاي اخير ، تاثير عوامل ژنتيكي ـ زيست شناختي در بروز اختلالهاي تغذيه به صورت گسترده اي مورد بررسي قرار گرفته اند . تحقيقات نشان داده اند كه وقتي يكي از همشكمان تك هسته اي به اختلال تغذيه مبتلا مي شود احتمال ابتلاي همشكم ديگر 50% است . در حالي كه چنين مطابقتي در همشكمان دو هسته اي فقط 10% گزارش شده است. »
ـ احتمال ابتلاي يكي از بستگان بيمار به اين اختلال را بين 2 % تا 73% تخمين زده‌اند و خطر ابتلاي يك خويشاوند مونث فرد مبتلا را پنج بار بيش از گروه كنترل دانسته‌اند.
( استروبر و همكاران 1985) . اين يافته ها جنبه خانوادگي اختلالهاي تغذيه را برجسته ميسازند و نشان مي دهندكه فراواني آنها درخانواده افراد مبتلا به طور معناداري بيشتر است.
در سالهاي اخير ، پژوهشگران كوشش كرده اند تا چگونگي تاثير عوامل زيست شناختي بر اختلالهاي تغذيه را تعيين كنند . پاره اي از محققان بر اين باورند كه افراد مبتلا به اختلال پرخوري ، از لحاظ فيزيولوژيكي نياز فراواني به كربوهيدراتها دارند و به همين دليل در خلال بحران پرخوري ، همواره مواد غذايي كربوهيدات را ترجيح مي دهند . همچنين طرفداران اين نظريه ، به حساس بودن افراد مستعد پرخوري به مواد غذايي واجد كربوهيدرات اشاره كرده اند و متذكر شده اند كه باخوردن مواد كربوهيدرات دار تمايل آنها نسبت به اين مواد بيشترمي شود و در نتيجه ، باز هم مقدار مصرف آنها را افزايش مي دهند تا اين ميل را ارضا كنند . ( ورتمن 1983) . مع هذا بايد گفت كه هنوز محققان نتوانسته اند به دلايلي برله يا عليه اين نظريه دست يابند. (كامر 1995)
ـ پژوهشگران ديگري در قلمرو زيست شناختي به نقش هيپوتالاموس و مفهوم «نقطه تعادل وزن» (weight set point) براي تبيين فرآيند تحول و استقرار اختلال هاي تغذيه توجه كرده اند . ( گروسمن 1990)
هيپوتالاموس بخشي از مغز است كه ضمن كمك به حفظ كنش هاي بدني متعدد ، بر سيستم غدد مترشحه از راه غده هيپوفيز اثر مي كند ، به وسيله ذخيره غني رگهاي خوني خود به تغييرات شيميايي خون پي مي برد و به اطلاعات نوروني درباره رويدادهاي جسماني پاسخ مي دهد.
پژوهشگران توانسته اند دو كانون جداگانه كنترل تغذيه در هيپوتالاموس را از يكديگر متمايز كنند. ( گروسمن 1990)
هيپوتالاموس جانبي (LH) ناحيه كناري هيپوتالاموس است كه فعاليت آن احساس گرسنگي را به وجود مي آورد . وقتي اين ناحيه را در آزمايشگاه حيواني به وسيله الكتريسيته تحريك مي كنند ـ حتي اگر حيوان سير باشد ـ به خوردن ادامه ميدهد . از سوي ديگر ، تخريب LH موجب مي شود تا حيوان از خوردن امتناع كند ، حتي اگر به شدت گرسنه باشد.
به طور خلاصه ، تقطه تعادل وزن يك فرد ، منعكس كننده طيف وزن بدني اوست كه با درنظر گرفتن تاثير عوامل ژنتيكي ، شيوه هاي تغذيه زودرس و نياز جسماني وي به حفظ تعادل دروني ، براي آن فرد ، بهنجار محسوب مي شود . ( لوين 1987) . در صورتيكه وزن به طور معنا داري از نقطه تعادل فردي پايين تر بيايد، هيپوتالاموس با تغيير كنش وري زيست شناختي ، فرآيند فكري و رفتار در صدد بر مي آيد تا وزن را به نقطه تعادل برگرداند. ( پاليوي و هومن 1985).
از ديدگاه نظريه «نقطه تعادل وزن»هنگامي كه افراد رژيم غذايي سختي را پي مي گيرند ، احتمالا وزن آنها از نقطه تعادل پايين تر مي رود و مغز آنها فعاليت جبراني را آغاز مي كند. نشانه هاي روانشناختي ناشي از گرسنگي مانند دلمشغولي نسبت به غذا ، ذخيره مواد غذايي وميل به پرخوري . نشانه هاي كوشش هاي هيپوتالاموس دراستقرار مجدد « نقطه تعادل وزن » به حساب مي آيند . در يك حركت جبراني ديگر ، هيپوتالاموس به تنظيم شرايط بدني به گونه اي مي پردازد كه سلولهاي چربي در سراسر بدن مقادير زيادي از چربي را نگه مي دارند.( وولي و وولي 1985)
وقتي چنين شرايطي بوجود مي آيد، كساني كه رژيم غذايي سختي را دنبال مي كنند متوجه كانون ديگر هيپوتالاموس يا هيپوتالاموس مياني (VMH) قسمت پايين و مياني هيپوتالاموس است كه فعالسازي آن موجب از بين رفتن گرسنگي مي شود و تحريك آن بوسيله الكتريسيته ، حيوانات آزمايشگاهي را از خوردن باز مي دارد. تخريب اين كانون ، جريان هضم غذا در سطح معده و روده ها را تسريع مي كند.مقدار مصرف غذا را افزايش مي دهد و احتمالا به چاقي منجر مي شود( دوگان و بون 1986)
در حال حاضر ، محققان بر اين باورند كه عمل متوالي LH و VMH به تنظيم «ميزان الحراره وزن» ( Weight termostat) دربدن كمك مي كند و موجب مي شود تا افراد بتوانند بدن خود را در سطح وزن خاصي كه « نقطه تعادل وزن» ناميده مي شود نگه دارند . ( گارنر، گارفنيكل 1985) وقتي وزن يك فرد از اين نقطه تعادل پايينتر مي آيد، LH فعال مي شود و وزن كاهش يافته را با ايجاد گرسنگي و مصرف غذا ترميم مي كند. همچنين سطح سوخت و ساز بدن يعني سطح مصرف انرژي آن را كاهش مي دهد. هنگامي كه وزن يك فرد از نقطه تعادل بالاتر مي رود، VMH فعال مي شود تا با


پشتیبانی 24 ساعته : 09909994252

---

برچسب ها: تحقیق نظريه نقطه تثبيت