منبت کاري چوب
يکي از ظرايف صنايع دستي ايران که چونان ديگر انواع اين صنعت پر پيشينه تلفيق بليغي از‌هنر و حوصله محسوب ميشود دست اندر کاران آن از مواد اوليه يي ارزان و فراوان محصولاتي گران بها با ارزش‌هاي مصرفي و هنري فوق العاده بالا به وجود مي‌آورند صنعت منبت کاري است که از گذشته هايي دور در ايران رواج داشته و عليرغم بي دوا چوب در برابر عوامل جوي، در کاخها، صندوقچه ي روي مقابر، منابر مساجد و... که از روزگاران قديم به جا مانده دليل خوبي بر گستردگي اين هنر و رونق در رواجش در ايران مي‌باشد.
منبت کاري هنري است مشتمل بر حکاکي و کنده کاري بر روي چوب بر اساس نقشه يي‌‌دقيق. اين تعريف اصولي منبت کاري است که در وحله ي اول هيچ خاطره يي را زنده نميکند و غير از يک تعريف معمولي کتابت شده هيچ چيز ديگري را به ذهن متبا در نمينمايد در حاليکه چوبهاي منبت کاري شده هر کدام نمونه ي خوبي از احساس، ادراک و انديشه ي پديد آوردند گانش مي‌باشد.
تاريخچه منبت کاري همانند بقيه ي هنرها و صنايعي که بنيانگذار آن مردم عادي بوده‌اند و‌در امان جوامع پراکنده ي بشري متولد شده و رشد کرده چندان روشن نيست و به درستي نميتوان گفت اين هنرصنعت از چه زماني ابداع شده و رواج يافته. اما آنچه مسلم است چوب به عنوان فراوانترين ماده ي اوليه ي موجود در طبيعت جزو نخستين موادي است که توجه بشر را به خود جلب کرده و براي ساخت و پرداخت انواع وسايل مصرفي و هنري مورد استفاده قرار گرفته. بنا به اسناد و مدارک موجود منبت کاري در ايران متکي به سابقه يي بيش از هزار و پانصد سال است و حتي عده يي از محققان به صراحت اظهار نظر نموده‌اند که قبل از ظهور ساسانيان نيز منبت کاري در ايران رواج داشته، ولي هيچ بازمانده ي تاريخي که اين ادعا را اثبات کند در دست نيست.
قديميترين اثر منبت موجود که تاريخ نيمه ي اول قرن سوم هجري قمري را دارد يک لنگه‌در چوبي متعلق به مسجد جامع عتيق شيراز است که در دوره ي عمر و بن ليث صفاري ساخته شده و داراي زير سازي از چوب تبريزي مي‌باشد و روي آن با خلال هايي از چوب گردو و نقوش پر ضلعي بسيار زيبايي زينت شده (-) و بعد از آن بايد يک سر در منبت کاري شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجري قمري است و روي آن با ظرافت کامل خط‌وط کوفي با قط‌ري حدود سه سانتي متر کنده کاري شده است. بعد از ظهور اسلام و با توجه به شيوع روحيه ي ساخت مراکز و مساجد اسلامي، هنرمندان ايراني جزو اولين کساني بودند که تمامي توان و استعداد خويش را صرف تزئين مساجد کردند و به موازات هنر نمايي معماران، کاشيکاران سنگتراشان، گچبرها و... منبت کاران نيز جذب فعاليت در اين زمينه شدند و آثاري به وجود آوردند که متاسفانه امروزه نمونه‌هاي زيادي از آنها در دست نيست ولي به اتکاي همان باقيمانده هاي ناچيز ميتوان گفت آنچه براي تزئين مساجد و به شکل منبر، رحل قرآن و در و پنجره ساخته شده نمونه ي بسيار ارزنده يي از ذوق و هنر ايرانيان است.
در دوره ي صفويه، با توجه به اينکه ساخت ابنيه ي مذهبي و نيز کاخهاي سلطنتي در ايران‌افزايش چشمگير و محسوسي يافت عده ي زيادي از هنرمندان به اصفهان که مرکز کشور بود و اکثر ابنيه ي مورد اشاره در آن احداث مي‌شد روي آوردند و تجمع اين هنرمندان در يک نقطه که تبادل تجربيات از اولين برآيندهاي آن بود باعث شد تا آثاري ماندني و اعجاب انگيز به وجود آيد.
به دنبال حمله ي افغانها به ايران و پس از آن درگيريهاي سياسي که عرصه را بر هر نوع‌فعاليت سازنده يي محدود مي‌گردد هنرمندان و صنعتگران منبت کار تدريجا پراکنده و جذب مشاغلي غير تخصصي شدند و آن عده يي هم که هنوز به کار اشتغال داشتند و با سماجت مي‌کوشيدند تا جلوي مرگ اين هنر صنعت ارزنده را بگيرند مجال چنداني براي فعاليت در رشته ي هنري و صنعتي خود نداشتند. در اين زمان، آباده (از توابع استان فارس) تنها مرکز تجمع منبت کاران کشور به حساب مي‌آمد و جز اين، در هيچ جاي ديگر از کشور پهناورمان نشاني از منبت کاران و منبت کاري ديده نميشد.
بعد از سقوط سلسله ي قاجاريه، مردم که از واگذاري بدون قيد و شرط کشور توسط‌‌حکومتگران به بيگانگان به تنگ آمده و جستجو گر راهي براي بازگشت به ازرش‌هاي فرهنگي و صنعتي خويش بودند، عليرغم حکومت کودتا که سعي در حفظ روابط و ضوابط پيشين داشت بسياري از معيارها را در هم ريختند و بديهي است که در چنين شرايط‌ي هنرمندان و صنعتگران و اهل حرفه نيز نقشي بزرگ داشتند. در همين رابط‌ه استاد احمد صنيعي و استاد علي مختاري که جزو معدود باقيماندگان استادان منبت کار بودند به تهران آمده و ضمن جدي گرفتن حرفه ي منبت کاري به تربيت شاگرداني جهت احيا و حفظ هنر و صنعت آبا واجد ايشان پرداختند و تاسيس سازمان صنايع دستي ايران به عنوان حافظ و نگاهبان صنايع سنتي و بومي وسيله ي ديگري بود که باعث شد تا عده يي در زير چتر حمايت آن گرد آمده و مانع مرگ منبت کاري در ايران شوند.
پشتیبانی 24 ساعته :
09909994252
برچسب ها:
مقاله کوتاه منبت کاری