چکیده : 
تغییرات تکنولوژیک، فرهنگی و اجتماعی پرشتاب جوامع امروز، می‌توانند سبب بروز مشکلات فراوان جسمی، روانی، اجتماعی و رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن در کودکان و نوجوانان گردند
اهداف
هدف از این مطالعه
تبیین دیدگاه‌های دانش‌آموزان دوره متوسطه اول و دوم  شهر مریوان در زمینه رفتارهای پرخطر شایع در این گروه سنی و عوامل خانوادگی مؤثر بر آن می‌باشد.
تحقیق حاضر یک پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوایی است.
 طی نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، 100 دانش‌آموز پسر و دختر نیمه اول متوسطه شهر مریوان انتخاب و در این مطالعه شرکت یافتند. از طریق برگزاری 10  جلسه بحث گروهی متمرکز و طرح تعدادی سؤال باز به عنوان راهنمای بحث، جمع‌آوری اطلاعات انجام گردید. هم‌زمان با جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل محتوا شروع و بر اساس اهداف مطالعه، کد‌گذاری داده‌ها انجام و تم‌ها استخراج شد.
در نهایت 3 تم اصلی و 4 تم فرعی استخراج گردید.
 تم‌های اصلی، رایج‌ترین رفتارهای پرخطر در این گروه سنی، روش فرزندپروری والدین و فضای روانی موجود در خانواده بودند. آموزش‌های جامع و پیگیر به نوجوانان در رابطه با شایع‌ترین رفتارهای پرخطر و هم‌چنین به والدین آنان در رابطه با روش‌های صحیح فرزندپروری و چگونگی کنترل و راهنمایی نوجوانان، می‌تواند در کاهش این معضل اجتماعی و تعدیل عوامل خانوادگی مؤثر بر آن مفید باشد.
 
کلید واژه :  رفتارهای پرخطر، نوجوانان، عوامل خانوادگی، پژوهش کیفی.
 
  مقدمه و بیان مسئله
نوجوانی یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی در رشد و تکامل سلامت جسمی، روانی و اجتماعی می‌باشد، اگرچه این دوران انتقال از کودکی به بزرگسالی برای بسیاری از کودکان و نوجوانان، در زمان‌های قبل به خوبی سپری می‌گردید، ولی با توجه به تغییرات تکنولوژیک، فرهنگی و اجتماعی سریع و پرشتاب جوامع امروز، این دوران برای تعدادی از نوجوانان همراه با بروز مشکلات فراوان جسمی، روانی و اجتماعی بوده و پایه بسیاری از رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی در آنان گذاشته می‌شود (بورمستر، 1998)، طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی، یک‌پنجم از جمعیت جهان را نوجوانان تشکیل می‌دهند که حدود 2/1 بیلیون نفر (85%) از این گروه سنی در کشورهای در حال توسعه قرار دارند (‌گزارش سازمان جهانی بهداشت، 2003).
نوجوانی بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی شامل گروه سنی 19-10 سال است که دوره گذر از کودکی به بلوغ به شمار می رود. این گذار دارای ابعاد زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و عاطفی است که نوجوانان در معرض استرس های فراوانی قرار می گیرند (صادقی و گیلانی پور، 1388(
اگر با دید دقیق تمام مراحل زندگی هر انسان را بررسی کنیم، می بینیم که نوجوانی یکی از سخت ترین، پر تلاطم ترین و پر فشارترین و در عین حال یکی از مراحل شیرین زندگی هر انسانی است، چرا که در این مرحله است که فرد برای اولین بار با مسائل و رفتارها و فرضیه هایی در ذهن، آشنا می شود که شاید در هیچ یک از مراحل قبل و بعد از این دوره با آنها آشنا نبوده است..(احدي، جمهري ؛1378.(
نوجوانی را سنی حساس در ایجاد و گسترش رفتارهای مقابله ای و پاسخ به نیازهای محیطی می دانند.در این دوره، نوجوان به واسطه تغییرات سریع قیزیکی، روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی و شناختی با انبوهی از مشکلات مغایر سلامت همراه است. نوجوان برای این که بتواند خود و جایگاه خود را در جامعه و خانواده ثابت کند و برای خود نقش و پایگاهی داشته باشد ممکن است به رفتار های مخرب و پر خطر روی بیاورد.
آنان این کارها را برای اثبات خود و مرکز توجه قرار گرفتن انجام می دهند.رفتارها نامناسب،عوامل تهدید کننده سلامت , و پیامد های منفی این دوه می تواند تهدید جدی رابر سلامت فرد در طول زندگی ایجاد کند. از جمله این رفتارها، رفتارهای پر خطر است. رفتارهای پرخطر به رفتارهایی اطلاق می شود که احتمال نتایج منفی و مخرب جسمی، روان شناختی و اجتماعی را برای فرد افزایش می دهد (کارگرگ و گرور،( 2003.(
باید اگاه باشیم که نوجوانی از دوران های مهم در ساخت و پایه ریزی شخصیت فرد محسوب می شود به همین دلیل برخی از مشکلات رفتاری ایجاد شده در این برهه، در دوره های بعدی زندگی، خود را به صورت ویژگی هایی پایدار نشان می دهند (احدي، محسني، 1386(.
همچنین نوجوانی دوره رشدي مهمي است كه با فرايند شكل گيري هويت همراه است. در این دوره، نوجوان به دنبال اين است كه به سوالهاي متعدد ذهن خود پاسخ دهد، و از تمام چالش ها به سلامت عبور کرده و يك هويت يكپارچه براي خود شكل دهد. شكل گيري هويت به عنوان فرايند انسجام تغييرات فردي، تقاضاهاي اجتماعي و انتظارات براي آينده محسوب مي شود (شهرآراي، 1384(.
به دلیل اینکه نوجوانی یک دوره بحرانی از زندگی است، الگوهای رفتاری مهم و تاثیرگذار بر زندگی فرد، در این دوره شکل می گیرند. در نوجوانی، فرد جایگاه خویش را در خانواده، دوستان و جامعه تعیین می کند. عوامل اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند. اغلب نوجوانان با خانواده، جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممکن است فشار این مشکلات نوجوان را در مرحله تصمیم گیری به سمت رفتارهای پرخطر بکشاند. جامعه امروز، نوجوان و خانواده را با نیازهای فراوانی روبرو می کند.