بسم رب الشهداء و الصدیقین
تاریخچه و قدمت استفاده از نمادهای عاشورا
1-1.پيشينه تاريخي تعزيه
تعزيه از نظر لغت به معني(اظهار همدردي, سوگواري و تسليت) است, ولي به عنوان شكلي از نمايش ريشه در اجتماعات و مراسم يادكرد شهادت امام حسين(ع) در ايام محرم دارد و در طول تكامل خود بازنمايي محاصره و كشتار صحراي كربلا محور اصلي آن بوده و هيچ گاه ماهيت مذهبي اش رااز دست نداده است. از آنجا كه شيعيان شهادت امام حسين (ع) را عملي مقدس و رهايي بخش مي دانستند, اجراي مراسم محرم را نوعي تلاش به سوي نجات و فلاح به حساب مي آوردند, بعدها نيز پنداشتند كه مشاركت در نمايشهاي تعزيه, خواه در رديف بازيگران, خواه تماشاگران, آنان را از شفاعت حسين(ع) در روز قيامت بهره مند خواهد ساخت.
مردم فلات ايران, به طرز خاصي پذيراي مذهب تشيع بوده اند, بنابه يك افسانه ايراني, دختر آخرين پادشاه سلسله ساساني, در تهاجم مسلمانان به اسارت برده شد و به زوجيت حسين(ع) در آمد. مراسم سالانه سوگواري ماه محرم, از دير باز با شكوه و سوگنوا همراهي مي شد و تماشاگران, كه در امتداد گذرگاهها صف مي كشيدند, برسينه مي زدند و در حالي كه دسته عزاداران از كنارشان مي گذشت فرياد مي زند حسين حسين شاه شهيدان حسين.
در همان زمان كه مراسم محرم در دوره حكومت صفوي رشد و توسعه مي يافت شكل مهم و معروف ديگري از نمايش مذهبي پديد آمد كه نقل نمايشي زندگي و اعمال, رنج و مرگ شهيدان شيعه بود. موضوع اين نمايش در اساس, هرچند هم اندك, هميشه در ارتباط با واقعه كربلا بود, اين داستانها از كتابي فارسي به نام روضه الشهداء يا (بهشت شهيدان) گرفته مي شد و از اوايل سده شانزدهم به بعد در ميان شيعيان به گونه اي گسترده انتشار يافت.
روضه خواني, يا قرائت كتاب روضه الشهداء برخلاف اجتماعات محرم ساكن بود, نقال (ذاكر, مداح, … - م). معمولاً برمنبر يا سكويي بلند مي نشست و تماشاگران, در پيش پا پيش به صورت نيم دايره گرد مي آمدند.
بزودي خواندن روضه الشهداء براي طرح ماجرا و دستمايه نقالان حرفه اي كه با خلاقيت درباره رنج و اعمال بعضي از قهرمانان شيعه في الداهه سخن مي راندند, آغاز مي شد, نقال باانتخاب وقايع و تنظيم صداي خود مي توانست احساسات تماگرانش را تهييج و متاثر سازد و در آنها وحدت احساس فراوان به وجود آورد.
قريب دويست و پنجاه سال دسته گرداني هاي محرم و روضه خواني در كنار هم بودند, هر يك پيچيده تر و در عين حال پيراسته تر و تئاتري تر مي شد تا اين كه در نيمه سده هجدهم به هم پيوسته و به اين ترتيب شكل نمايشي (دراماتيك) جديدي به نام تعزيه خواني, يا به قول عوام تعزيه به وجود آمد.
با سازش ميان دسته هاي سيار و روضه خواني ساكن, تعزيه ابتدا در چهار راهها با تاثر عظيم برگزار مي شد. يادكرد قهرمانان از دست رفته مدتهاي مديد جزء مهمي از فرهنگ ايراني را تشكيل مي داد, پيام رهايي از طريق فدا شدن به گونه اي همسان در افسانه هاي ماقبل اسلامي, چون مرگ سياوش و نيز مراسم آييني آدونيس و تموز در فرهنگ بين النهرين باستان وجود داشت. در سده دهم ميلادي اجتماعات ماه محرم بخوبي متشكل شد. ابن اثير, مورخ معتبر, از شماره عظيم شركت كنندگان, با چهره هاي سياه شده و موهاي پريشيده سخن مي گويد كه گرداگرد شهر بغداد مي گشتند و در مراسم محرم به سينه مي زدند و اشعار حزن انگيز مي خواندند, اين در زماني بود كه سلسله ايراني آل بويه بر بغداد حكومت داشت.
در نخستين سالهاي سده شانزدهم, زماني كه ايران _ در عهد سلسله صفوي, چون گذشته همواره نيروي فرهنگي قدرتمندي بود_ بار ديگر به قدرتي سياسي تبديل شد, تشيع مذهب رسمي كشور شناخته شد و از آن براي متحد ويكپارچه كردن كشور, به ويژه در برابر عثماني هاي متجاوز و ازبك ها كه هواخواه مذهب تسنن بودند, استفاده شد.
مراسم محرم, حمايت و تشويق دربار را جلب كرد, يادكرد شهادت امام حسين(ع) به صورت عملي ميهن پرستان در آمد. گزارشهاي متعددي از اجتماعات مزبور كه غالباً توسط فرستادگان سياسي اروپا, مبلغان, بازرگانان و سياحان به ثبت رسيده از اشخاصي سخن مي گويند كه ملبس به جامه هاي رنگا رنگ به طور منظم پياده روي مي كردند. يا سوار بر اسب ها و شترها, باز آفريننده وقايعي بودند كه به آخرين واقعه حزن انگيز كربلا ختم مي شد. تصوير زنده تكيه پاره شده و در خون تپيده و سر از پيكر جدا, بر ارابه ها گردانده مي شد. نبردهاي ساختگي توسط صدها تن از عزاداران ملبس به جامعه همگون و مسلح به
پشتیبانی 24 ساعته :
09909994252
برچسب ها:
تحقیق تاریخچه قدمت استفاده نمادهای عاشورا